Bizden Haberler
KURGAN
VERGİ DENETİMİNDE YENİ DÖNEM KURGAN
Kurgan Nedir?
KURGAN (Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi), Vergi Denetim Kurulu tarafından geliştirilen ve çok katmanlı veri setleri üzerinde çalışan bir risk analiz sistemidir.
Hangi Kriterler Sizi Riskli Mükellef Yapıyor?
1. Giriş: Vergi Denetiminde Yeni Bir Sayfa
Türkiye’de vergi denetim sistemi köklü bir değişimden geçiyor. 25 Eylül 2025 tarihli Hazine ve Maliye Bakanlığı Vergi Denetim Kurulu duyurusu ile birlikte, Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN) resmi olarak devreye alındı. Bu yeni sistem, mükelleflerin yaptığı tüm ticari işlemleri anlık olarak tarayarak risk puanları belirleyecek ve yüksek riskli işlemler doğrudan denetim veya izaha davet sürecine konu olacak.
Eskiden vergi denetimleri yıllar sonra yapılabilir, defter ve belgeler geçmiş dönem için incelenirdi. Artık durum değişti: KURGAN ile denetim eş zamanlı, risk odaklı ve veri temelli bir yapıya kavuştu. Bu yazıda KURGAN sisteminin ne olduğunu, hangi kriterlerin sizi “riskli mükellef” yapabileceğini, bu süreçte nasıl hazırlanmanız gerektiğini ve iş dünyasına olası etkilerini ele alıyoruz.
KURGAN (Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi), Vergi Denetim Kurulu tarafından geliştirilen ve çok katmanlı veri setleri üzerinde çalışan bir risk analiz sistemidir.
Sistemin temel işleyişi şu şekilde özetlenebilir:
Türkiye genelindeki tüm mükelleflerin mal ve hizmet alım-satım işlemleri anlık olarak taranır.
Farklı veri kaynaklarından elde edilen bilgiler bir araya getirilir.
İşlemlere risk puanı atanır.
Yüksek riskli işlemler, denetim havuzuna veya izaha davet sürecine girer.
Amaç, hem mükellef haklarını korumak, hem de vergisel yükümlülüklerde haksız avantaj sağlayanları hızlı şekilde tespit etmektir.
Kısacası, KURGAN yalnızca cezalandırıcı bir sistem değildir; aynı zamanda mükelleflerin erken uyarı mekanizması olarak da işlev görür. Riskli görülen bir işlem hakkında şirketler anında bilgilendirilir ve izaha davet edilerek açıklama yapma imkânı tanınır.
3. Hangi Durumlar Sizi Riskli Mükellef Yapabilir?
Vergi Denetim Kurulu’nun açıklamasına göre, riskli mükellef sayılmanıza yol açabilecek başlıca kriterler şunlardır:
3.1. Sahte Belge Düzenleme veya Kullanma
İade faturaları, naylon faturalar veya gerçekte olmayan işlemleri yansıtan belgeler, en yüksek risk grubunda yer alır.
2025 itibarıyla sahte belge düzenleme ve kullanma ile mücadele daha da sıkılaştırılmıştır.
3.2. Tutarsız Beyanlar
KDV iadesi talebinde bulunan ancak fiili mal teslimini veya hizmet ifasını belgeleyemeyen şirketler, riskli mükellef sayılır.
Gelir tablosu ile KDV beyannamesi arasında mantıksal uyumsuzluklar risk puanını artırır.
3.3. Mal ve Stok Takibindeki Tutarsızlıklar
Teslim edildiği iddia edilen malın depoda bulunmaması.
Aynı malın defalarca satılmış gibi gösterilmesi.
Stok hareketlerinin muhasebe kayıtlarıyla uyuşmaması.
3.4. Elektronik Sistemlerde Uyumsuzluk
E-fatura, e-defter ve e-arşiv sistemlerinde kayıtların hatalı veya eksik olması.
Elektronik sistemlerde farklı görünümler sunulması.
3.5. Geçmiş Vergi Sicili
Daha önce cezalı işlem görmüş, sahte belge kullanımı tespit edilmiş veya inceleme raporlarına konu olmuş mükellefler, KURGAN sisteminde daha yüksek risk skoruna sahip olur.
3.6. Sektörel Karşılaştırmalar
Benzer sektörde faaliyet gösteren firmalara kıyasla anormal kâr/zarar oranları.
Sektör ortalamasının çok üzerinde gider yazılması.
İşlem hacmi ile beyan edilen gelir arasında uyumsuzluk.
Tablo: Riskli Mükellefiyet Kriterleri
Kriter
Açıklama
Sahte Belge
Gerçek işlem olmadan düzenlenen veya kullanılan belgeler
Tutarsız Beyan
KDV iadesi, gelir tablosu ve beyanlar arasındaki farklar
Mal-Stok Tutarsızlığı
Depoda bulunmayan mal, tekrar satılmış gibi gösterme
Elektronik Uyumsuzluk
E-fatura, e-defter kayıtlarının hatalı olması
Geçmiş Sicil
Önceki incelemelerden ceza veya rapor bulunması
Sektörel Anormallik
Sektör ortalamasının dışında gider veya kâr/zarar
4. KURGAN ve İzaha Davet Süreci
KURGAN sisteminin en önemli yeniliklerinden biri, izaha davet mekanizmasının aktif şekilde kullanılacak olmasıdır.
4.1. VUK 370. Madde Nedir?
Vergi Usul Kanunu’nun 370. maddesi, mükelleflere bazı durumlarda incelemeye alınmadan önce açıklama yapma hakkı tanır. Bu mekanizma “izaha davet” olarak bilinir.
4.2. İzaha Davet Sürecinin Aşamaları
KURGAN sistemi işleminizi yüksek riskli olarak işaretler.
Vergi dairesi sizi yazılı olarak izaha davet eder.
Sizden belirli belgeler ve açıklamalar istenir.
Açıklamanız tatmin edici bulunursa inceleme yapılmaz.
Açıklamanız yetersiz ise işlem incelemeye konu olur.
4.3. Olası Sonuçlar
Mükellefin lehine: İspatlarınız güçlü ise işlem kapatılır.
Mükellefin aleyhine: Açıklamanız yetersizse vergi incelemesine geçilir.
5. Denetimlerin Anlık Hale Gelmesi: Yeni Risk Yönetimi Dönemi
KURGAN ile birlikte artık:
Denetimler cari dönem üzerinden yürütülecek.
İnceleme havuzu sürekli güncellenecek.
Anlık raporlamalar yapılabilecek.
Sahte belge düzenleme ve kullanmaya karşı yeni araçlar (rapor isteme, teminat talebi) devreye alınacak.
Bu gelişmeler, mükelleflerin “geçmişteki hataları” düzeltmek yerine anlık şeffaflık sağlamasını zorunlu kılıyor.
6. Riskli Mükellef Olmanın İş Dünyasına Etkileri
Riskli mükellef sınıfına girmenin hem mali hem de itibari sonuçları vardır:
Finansal Risk: Yüksek cezalar, vergi ziyaı cezaları, usulsüzlük cezaları.
İtibar Kaybı: Bankalar ve yatırımcılar nezdinde güven kaybı.
Operasyonel Zorluklar: Teminat talepleri, raporlama yükü, geciken iade süreçleri.
Mali Müşavirlik Rolü: Artık yalnızca defter tutmak değil, aynı zamanda risk yönetimi danışmanlığı yapmak zorunluluk haline geliyor.
7. Uygulama Örnekleri (Case Studies)
Örnek 1: İade Faturasında Yanlışlık
Bir şirket, 1 milyon TL’lik KDV iadesi talep etti ancak bu iadenin dayanağı olan mal fiilen teslim edilmemişti. KURGAN sistemi bu durumu tespit etti ve şirket izaha davet edildi.
Örnek 2: Depoda Bulunmayan Mal
Bir başka firma, stoklarında görünmeyen malları defalarca satış yapmış gibi faturalandırdı. KURGAN bu tutarsızlığı elektronik sistemlerden anında yakaladı.
Örnek 3: Sektör Ortalama Dışı Gider
Sektör ortalamasına göre yıllık gider oranı % olan bir firmada, gider oranı ? olarak beyan edildi. Sistem bu farklılığı riskli olarak işaretledi.
8. Riskten Kaçınmak İçin Yapılması Gerekenler
Tablo: Mükellefler İçin Risk Azaltma Adımları
Alan
Önerilen Uygulamalar
E-fatura & E-defter
Kayıtların tutarlılığını düzenli kontrol edin
Stok Yönetimi
Depo hareketlerini fiili sayım ile doğrulayın
Beyannameler
Gelir tablosu ile KDV beyannamesini uyumlu tutun
İç Denetim
Yılda en az bir kez bağımsız denetim yaptırın
Danışmanlık
Riskli işlem öncesi mali müşavir görüşü alın
9. FAQ – Sıkça Sorulan Sorular
Soru 1: Riskli mükellef olduğumu nasıl öğrenebilirim?
KURGAN sistemi anlık çalışır. Eğer riskli işlem tespit edilirse vergi dairesinden size yazılı bildirim gelir.
Soru 2: İzaha davete gitmezsem ne olur?
İzaha davete katılmayan mükellefler doğrudan vergi incelemesine sevk edilir.
Soru 3: KURGAN sistemi bireyleri de kapsıyor mu?
Evet. Sadece şirketler değil, ticari faaliyet gösteren şahıs firmaları da sistemin kapsamındadır.
Soru 4: Yabancı yatırımcılar için ne ifade ediyor?
Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı sermayeli şirketler de KURGAN kapsamındadır. Özellikle transfer fiyatlandırması ve hizmet ihracatı işlemleri yakından takip edilecektir.
10. İletişim
KURGAN ile Türkiye’de vergi denetimi dijital, hızlı ve risk temelli hale geldi. Bu durum, kayıt dışı çalışmayı neredeyse imkânsız hale getirirken, şeffaf ve düzenli çalışan mükellefler için büyük bir avantaj sağlıyor.